استرداد جهیزیه بدون سیاهه و با سیاهه [قبل و بعد از طلاق]

جهیزیه، نامی آشنا برای تمام اقوام ایرانی است. با اینکه در هیچ ماده قانونی به صراحت به این نام و طریقه آوردن و استرداد آن اشاره نشده است، اما می‌توان گفت که عرف حاکم بر جامعه ایرانی، وجود آن را لازم و ضروری می‌داند. به همین دلیل کمتر نکاحی را می‌توان یافت که جهیزیه در آن وجود نداشته باشد. همین امر، دانستن نکات در مورد استرداد جهیزیه را لازم و ضروری کرده است. ما در این مطلب قصد داریم به نحوه استرداد جهیزیه با سیاهه، بدون سیاهه، با فاکتور، بعد از طلاق، قبل از طلاق و… بپردازیم.

حقوق، علمی است که با قوانین آمره و تکمیلی خود، بخش بزرگی از زندگی افراد را تحت تاثیر خود در آورده است. این مواد در مورد نکاح و امور آن نیز شرایط ویژه‌ای را مقرر کرده‌اند. همچنین رویه موجود، احکام جالبی را در مورد استرداد جهیزیه مطرح نموده است. در ادامه با «وکیل با من» همراه باشید تا تمام نکات مهم و موردنیاز در این حوزه را خدمت شما عرض کنیم.

استرداد جهیزیه چیست؟

قانون در مورد تعریف جهیزیه و حتی تعریفی از استرداد جهیزیه ساکت است؛ اما استرداد جهیزیه در عرف کنونی، امری غیر قابل انکار بوده و به‌مراتب شاهد وقوع آن هستیم. قانون باید به‌گونه‌ای باشد که پاسخگوی تمام نیازهای مردم باشد.

البته در حال حاضر، رویه قضایی احکامی را در مورد استرداد جهیزیه ثبت کرده است و در عمل هم معمولا طبق آن رفتار می‌شود. بااین‌حال، بهتر بود که قانون اشاره‌ای هم به این اقدام می‌کرد و از سکوت و اجمال، جلوگیری می‌شد.

استرداد جهیزیه زمانی مطرح می‌شود که عروس تصمیم داشته باشد لوازم و مواردی که با خود از خانه پدری آورده است را مرجوع نماید. هرچند که این می‌تواند به دلایل مختلفی انجام شود، اما در حال حاضر صحبت ما در مورد امکان‌پذیر بودن این اقدام است. جهیزیه‌ای که عروس با خود از خانه پدری می‌آورد، قابل استرداد است و کسی مخالف این سخن نیست.

جهیزیه جزو اموال زن است و بر اساس ماده 1118 قانون مدنی، زن می‌تواند در دارایی خود هرگونه دخل و تصرفی را انجام دهد. همچنین، با مرور بر رویه قضایی حاکم و نظریات حقوقی متعدد، به این استنباط می‌رسیم که استرداد این اموال امری مکان‌پذیر است و آن‌چنان هم دشوار نیست. بنابراین اگر شخصی بخواهد، می‌تواند از این حق خود استفاده کرده و جهیزیه برده شده را مسترد نماید.

جهیزیه به عهده کیست؟

بر اساس عرف موجود در ایران، جهیزیه بر عهده عروس و خانواده او است؛ اما در قانون بدین‌صورت نمی‌باشد. به بیان دیگر، زوجه تکلیف قانونی در خصوص بردن جهیزیه به منزل زوج ندارد و در مورد قوانین حاضر، این امر برعکس است. یعنی زوج ملزم است شرایط زندگی را بر اساس وضعیتی که زوجه در منزل پدری داشته، مهیا نماید.

البته در مورد حضور عرف در جامعه نباید چشم‌پوشی کرد. عرف حاضر، جهیزیه را جزو شروط اصلی زوجه برای ازدواج می‌پندارد و همان‌طور که گفته شد، در عمل کمتر زوجه‌ای را می‌توان دید که بدون جهیزیه به منزل همسر برود. شاید بهتر بود که در این خصوص، قانون از بطن فرهنگ و زندگی مردم بروز پیدا می‌کرد و هماهنگ با مردم عمل می‌کرد. زیرا در عمل، قانونی که برگرفته از بطن مردم نباشد، به‌تدریج متروکه شده و کنار گذاشته خواهد شد.

نحوه استرداد جهیزیه

استرداد جهیزیه بدون سیاهه

در بسیاری از موارد، در هنگام انتقال جهیزیه به منزل زوج، سیاهه نیز توسط خانواده زوجه نوشته و دریافت می‌شود. این سیاهه، شامل تمام اقلامی است که در این محموله وجود دارد و معمولا هم در دو نسخه نوشته می‌شود. یکی از این نسخه‌ها نزد خانواده زوج و دیگری نزد خانواده زوجه باقی خواهد ماند. گفتنی است، هر دو سیاهه توسط خانواده‌ها و افراد حاضر در آن‌جا به امضا می‌رسد.

اما گاهی اوقات، انتقال جهیزیه بدون نوشتن سیاهه انجام می‌گیرد. این امر ناشی از دلایل متعددی است که ترس از عدم اعتماد و یا شاید رودربایستی خانواده‌ها باهم، از دلایل عمده این امر باشد. البته بهتر است در هر حال، سیاهه جهیزیه نوشته شود.

لازم به ذکر است در صورت وجود شاهدان و اثبات در دادگاه، استرداد جهیزیه زوجه نیز ممکن خواهد بود. هرچند که شاید از نظر عملی، اثبات تمام اقلام اندکی دشوار باشد اما به‌هرحال، غیرممکن نخواهد بود. بنابراین استرداد جهیزیه بدون سیاهه نیز در مواردی امکان‌پذیر است.

برای مشاوره تلفنی درباره استرداد جهیزیه و یا اعطای وکالت به وکیل امور خانواده، روی دکمه‌های زیر کلیک کنید.

استرداد جهیزیه با سیاهه

استرداد جهیزیه با سیاهه نسبت به استرداد جهیزیه بدون سیاهه امر راحت‌تری است. چراکه سندی در این خصوص وجود دارد که تمامی اقلام موجود در جهیزیه زوجه را مشخص می‌کند. بااین‌حال، لازم است در زیر برگه سیاهه، امضای شاهدان و افراد متعهد وجود داشته باشد تا به‌نوعی برگه، سند عادی انگاشته شود. گفتنی است، سیاهه بدون امضا، هیچ ارزش و اعتباری ندارد.

در برخی موارد، در سیاهه انتقال جهیزیه قیمت محصولات هم نوشته می‌شود. البته این امر آن‌چنان ضروری نیست و کاربرد سیاهه در استرداد جهیزیه، نام بردن اقلام جهیزیه زوجه است. بهتر است بدانید، در صورت مغایرت در دو نسخه از سیاهه، نسخه‌ای معتبر است که اقلام کمتری در آن ذکر شده باشد و بار اثبات ادعا، بر کسی است که در سیاهه آن اقلام بیشتری نام برده شده است. این امر نیز از آن دسته مواردی است که در حوزه استرداد جهیزیه باید حتما مورد توجه قرار گیرد.

استرداد جهیزیه با فاکتور

فاکتور می‌تواند به‌عنوان مدرکی در بحث استرداد جهیزیه مورد استفاده قرار گیرد. هرچند که بار کردن سندیت بر آن، بسیار دشوار است. بااین‌حال، فاکتوری معتبر است که دارای امضا و مهر فروشنده باشد. همچنین شاهدان به حضور این اقلام در جهیزیه زوجه، شهادت دهند. به‌طورکلی سیاهه و فاکتور در تعیین اقلام و استرداد جهیزیه، می‌تواند مورد استناد خانواده زوجه قرار گیرد.

استرداد جهیزیه چه مدت طول می‌کشد؟

استرداد جهیزیه به مدت‌زمان دادرسی بستگی دارد. به‌طورکلی زمان دقیقی را نمی‌توان برای دادرسی معین کرد و هر اندازه که ادعاها نیازمند بررسی‌های بیشتری باشد، دادرسی زمان بیشتری طول خواهد کشید.

پس از ثبت دادخواست استرداد جهیزیه، ابلاغیه به زوج فرستاده می‌شود. طرفین اظهارات خود را به دادگاه ارسال می‌کنند و اگر ادعایی نیازمند تحلیل و بررسی بیشتر بود، مورد بررسی قرار داده می‌شود. در نهایت نیز رای دادگاه صادر خواهد شد. بنابراین، همان‌طور که مشخص است برای استرداد جهیزیه مدت‌زمان مشخصی مدنظر نیست و همه‌چیز حسب مورد تعیین خواهد شد.

استرداد جهیزیه توافقی

استرداد جهیزیه به شکل توافقی نیز امکان‌پذیر است. در این صورت، نیازی به صدور حکم اعلامی از طرف دادگاه نیست. حتی در برخی موارد، افراد اقدام به استرداد جهیزیه به‌صورت خودمختار می‌کنند و روند دادرسی را مشغول نمی‌کنند.

بدیهی است که استرداد جهیزیه به شکل توافقی بسیار سریع‌تر خواهد بود. زیرا طرفین علیه یکدیگر ادعاهای مختلفی را ارائه نخواهند داد و قطعا مدت‌زمان کمتری در بررسی استرداد جهیزیه صرف می‌گردد.

استرداد جهیزیه بعد از طلاق

همان‌طور که گفته شد، جهیزیه متعلق به زوجه است و وی می‌تواند هرگونه دخل و تصرفی را در آن نماید. از طرفی دیگر، طلاق به معنای دادن مالکیت اموال زوجه (زن) به زوج (مرد) نیست و در این صورت، زوج به شکل یک امین می‌تواند از جهیزیه مراقبت نماید. البته امکان استفاده از آنها برای وی سلب نخواهد شد.

استرداد جهیزیه بعد از طلاق نیز امکان‌پذیر است. به این معنا که طلاق، موجب سقوط حق زوجه بر اموالش نمی‌گردد. مگر اینکه طرفین برای امر خاصی توافق کرده باشند. به‌طور مثال، ممکن است با هم توافق کرده باشند که با طلاق زوجه، کلیه اموال زوجه به زوج منتقل خواهد شد. هرچند که می‌تواند توافق به هر شکل دیگری هم انجام گیرد و در این صورت، اراده طرفین شرط است.

گفتنی است، در صورت از بین رفتن اموال، زوجه ملزم به دادن مثل یا قیمت نیست. مگر اینکه ثابت شود در نگهداری اموال تعدی یا تفریط کرده است و به این صورت، اموال از بین رفته است. اثبات تعدی و تفریط زوجه در نگهداری نیز به‌طور عملی و در رویه، امری بسیار سخت و گاها غیرممکن است.

در خصوص اموال تمام‌شدنی نیز، در صورت مصرف آن مال، زوج ملزم به دادن مثل یا قیمت آن به زوجه نیست. این امر هم در رویه قضایی، بسیار کاربردی است و باید حتماً مورد توجه شما قرار گیرد.

استرداد جهیزیه قبل از طلاق

استرداد جهیزیه قبل از طلاق، امری است که معمولا کمتر شاهد آن هستیم اما با این‌حال، امری غیرممکن نیست. به‌طورکلی، زوجه وظیفه‌ای در خصوص تأمین وسایل موردنیاز زندگی ندارد و تأمین وسایل زندگی، بر عهده زوج است. بر این اساس، استرداد جهیزیه حتی قبل از طلاق هم امکان‌پذیر می‌باشد.

در این خصوص، مبلغ یا وسیله‌ای که زوج برای زندگی تحت عنوان شیربها تهیه کرده است، در جای خود باقی می‌ماند و زوجه تنها می‌تواند اموالی را که همراه خود آورده است، استرداد نماید. البته بهتر است بدانید، اموالی که در طول زندگی مشترک تحصیل شده است، تحت عنوان جهیزیه قابل استرداد نمی‌باشد. در این خصوص، قراردادهایی که در مورد نکاح بسته می‌شود، فاکتورهای خرید، سیاهه و شهادت شاهدان، می‌تواند موارد خوبی برای اثبات صدق سخنان در محکمه باشد.

استرداد جهیزیه با شهادت شهود

در مورد شهادت شهود، به‌طور کامل در قانون سخن گفته شده است. در اثبات اکثر دعاوی، شهادت دو مرد عادل و بالغ به‌تنهایی در اثبات سخن کفایت می‌کند. همچنین در مورد شهادت زنان، لازم به ذکر است که به‌عنوان یک سند در دادگاه مطرح نمی‌شود اما می‌تواند اماره مناسبی برای تحصیل علم قاضی انجام گیرد.

استرداد جهیزیه با شهادت شهود نیز امکان‌پذیر است. به این ترتیب، شهادت شهود ازجمله مواردی است که می‌تواند شما را در دادگاه پیروز کند و تاثیر زیادی را بر شرایط دادرسی گذارد.

استرداد جهیزیه خیانت در امانت

در خصوص جهیزیه زوجه و بحث استرداد آن، خیانت در امانت اتفاق نخواهد افتاد. زیرا لازمه خیانت در امانت که در ماده 673 و 674 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات ذکر شده، این است که شخص، مالی را به دیگری بدهد و قصد داشته باشد که مال را مجدداً پس بگیرد؛ اما طرف مقابل از پس دادن آن مال خودداری نماید. درحالی‌که هیچ زوجه‌ای، جهیزیه خود را به قصد پس گرفتن به منزل زوج نمی‌آورد. بنابراین، می‌توان گفت که در بحث جهیزیه و استرداد آن، امکان وقوع جرم خیانت در امانت ممکن نیست.

البته عدم اتفاق افتادن جرم خیانت در امانت، به معنای این نیست که زوج در مقابل جهیزیه زوجه مرتکب هیچ جرمی نخواهد شد. همچنین، امکان وقوع جرم سرقت هم در مورد جهیزیه زوجه نیز وجود دارد. لازم به ذکر است اموال مصرف شدنی که در زندگی مشترک توسط زوج مصرف و تمام شوند، نباید مثل یا قیمت آنها پس داده شود.

اجراییه استرداد جهیزیه

شاید برای افرادی که قصد استرداد جهیزیه را دارند، این سوال مطرح شود که مرجع رسیدگی برای این دعوا کجاست. برای تعیین مرجع رسیدگی باید به مبلغ خواسته توجه کرد. بر این مبنا، اگر نرخ خواسته کمتر از 20 میلیون تومان باشد، مرجع رسیدگی شورای حل اختلاف است. در غیر این صورت، باید دادگاه به این دعوا رسیدگی کند.

نکته دیگر در خصوص اجراییه استرداد جهیزیه، این است که شوهر باید در مکان وجود اقلام جهیزیه حضور داشته باشد یا خیر؟ بهتر است جهیزیه را در هنگام حضور شوهر در مکان خارج نمایید تا بعدا جلوی ادعاهای احتمالی را از وی بگیرید. همچنین، بهتر است این کار با حضور چند شاهد انجام شود تا در هنگام نیاز و اقامه دعوا، حضور شاهدان برایتان کارآمد باشد. البته برای بردن و استرداد جهیزیه، نیازی به حضور شوهر در محل نیست و شما می‌توانید خودتان نیز بدون حضور او اقدام به این کار نمایید.

سخن پایانی

در نهایت امر، توجه به این نکته خالی از لطف نیست که استرداد جهیزیه، امری پیچیده و دارای پیچ‌و‌خم‌های حقوقی است. ازاین‌رو، بهتر است قبل از این کار حتما با یک وکیل خانواده یا فرد آشنا به امور حقوقی مشورت نمایید و پس از آن، اقدام به استرداد جهیزیه نمایید. همچنین، راهکارهای حقوقی در این حوزه می‌تواند برای شما بسیار کارآمد باشد. بنابراین از توجه به آنها غافل نشوید و حتما در امور خود از قوانین و ادله حقوقی استفاده نمایید.