مجازات افترا چیست؟ + [انواع، نحوه اثبات و ارکان جرم]

این مسئله بر همه واضح است که قانون‌گذاران به دنبال حفاظت از حقوق و حیثیت همگان هستند. از جمله جرائمی که امروزه جامعه را به‌شدت درگیر خود کرده است، افترا است که میزان ارتکاب آن در جامعه به صورت تصاعدی می‌باشد. جرم افترا نه تنها از جهت حقوقی، بلکه از لحاظ اخلاقی و مذهبی نیز ناپسند شمرده شده است و لزوم بر حفظ حیثیت و آبروی افراد، همواره مورد تاکید قرار گرفته است. از این‌رو، ممنوعیت آن در نظام حقوق ایران به صراحت ذکر شده و جرم انگاری شده است. ما در این مطلب به بیان مفهوم افترا یا تهمت، انواع، ارکان و مجازات افترا می‌پردازیم که می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند.

جرم افترا چیست؟

مطابق قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات مصوب سال 1375، اگر شخصی به فرد دیگری جرمی را نسبت دهد ولی نتواند انجام آن جرم توسط فرد را اثبات کند، جرم افترا محقق می‌شود.

برای تحقق افترا باید جرمی به دیگری نسبت داده شود. بنابراین نسبت دادن اعمال خلاف شرع، خلاف شأن و ناپسند نزد عموم و یا اموری که صرفاً موجب محکومیت اداری و انتظامی هستند را نمی‌توان مشمول افترا دانست.

باید به این نکته توجه داشت که در افترا جرمی که به شخص نسبت داده می‌شود، باید قابلیت انجام شدن توسط او را داشته باشد. برای مثال، امکان انجام جرم اختلاس و ارتشا فقط توسط کارمند دولت ممکن است؛ حال اگر این جرائم به شخصی که کارمند دولت نیست نسبت داده شده باشد، این عمل افترا محسوب نشده و مشمول مجازات افترا نیز نخواهد شد.

برای مشاوره تلفنی درباره جرم افترا و یا اعطای وکالت، با ما تماس بگیرید.

افترا باید با صراحت گوینده همراه باشد و درصورتی‌که صراحت بیان در کلام او دیده نشود، افترا محقق نشده است. همچنین، استفاده از کلماتی مانند مجرم و بزهکار، موجب تحقق جرم افترا نمی‌شود و مجازات افترا را در پی نخواهد داشت.

افترا تنها علیه اشخاص حقیقی مطرح می‌شود و در مورد اشخاص حقوقی مانند شرکت‌ها مصداق ندارد. گفتنی است، جرم افترا از جرائم مطلق است، لذا نیاز به تحقق نتیجه ندارد. به عبارت دیگر، صرف داشتن قصد ارتکاب جرم صرف‌نظر از نتیجه، کفایت می‌کند.

باید توجه داشت که افترا زننده (مفتری) باید از جرم بودن عملی که به دیگری نسبت می‌دهد، آگاه باشد و در صورت عدم آگاهی از جرم بودنِ عمل، نمی‌توان او را به جرم افترا محکوم کرد.

انواع افترا

افترا می‌تواند به صورت افترای قولی و افترای عملی انجام شود؛ که در این بخش به توضیح آن می‌پردازیم:

1. افترای قولی

اگر شخصی با بیان خود و یا به صورت نطق و یا از طریق نشر کتبی در سامانه‌های اینترنتی و انتشار در رسانه‌های جمعی، جرمی را به دیگری نسبت دهد، افترای قولی تحقق یافته است و مرتکب با مجازات افترا روبرو خواهد شد.

2. افترای عملی

درصورتی‌که شخص برای متهم نمودن دیگری از آلات و ادواتی استفاده کند که یافتن آن‌ها در دست شخصی موجب اتهام و نسبت دادن جرمی به او شود، افترای عملی محقق می‌شود و شامل مجازات افترا است.

لازم به ذکر است، جرم افترای عملی مقید به نتیجه است و زمانی محقق می‌شود که شخصی که اشیا مذکور در تصرف وی یافت شده است، تعقیب شده و تعقیب وی منتهی به صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی شود.

عدم اطلاع شخصی که مال در اختیار او گذاشته شده است، از شرایط تحقق افترای عملی است. همچنین، از شرایط دیگر تحقق جرم می‌توان به قصد شخصی که اشیا را مخفی نموده یا متعلق به دیگری قلمداد کرده است، اشاره نمود.

ارکان جرم افترا

افترا در قانون مجازات اسلامی در کتاب پنجم تعزیرات به‌موجب ماده 697 مورد جرم انگاری قرار گرفته است. ارتکاب افترا می‌تواند از طریق اشکال مختلف صورت گیرد. از راه‌های آن می‌توان به‌وسیله اسناد که عبارتند از اوراق چاپی یا خطی و انتشار آن‌ها در رسانه‌های جمعی مانند روزنامه و مجلات و نطق در مجامع اشاره کرد.

همچنین، باید توجه داشت که امکان تحقق جرم در فضای مجازی و سایبر نیز امکان‌پذیر است؛ و هدف قانون‌گذار از ذکر عبارت به هر وسیله دیگر نیز همین بوده که راه‌های اسناد افترا را محدود نکند.

افترا از جمله جرائم عمدی است و مرتکب باید به عمل مجرمانه و کذب بودن آن آگاه باشد. به عبارت دیگر، همان‌قدر که شخص آگاه است جرمی که به دیگری انتساب می‌دهد دروغ است، برای تحقق جرم کافی می‌باشد. گفتنی است، در صورت تحقق این جرم در قانون، مرتکب به مجازات افترا محکوم خواهد شد.

افترا از طریق پیامک و فضای مجازی

به‌طورکلی، افترا از طریق پیامک و فضای مجازی جرم محسوب شده و فرد می‌تواند با اسکرین‌شات از پیام‌ها و ارائه به دادگاه، شکایت خود را ثبت کند. در ادامه این مطلب، به نحوه اثبات و مجازات افترا در قانون جدید می‌پردازیم.

نحوه اثبات افترا

افترا از جرائمی است که علیه حیثیت و آبروی افراد نسبت داده می‌شود و افراد مورد تهمت قرار می‌گیرند. بنابراین برای اثبات جرم، شاکی باید ثابت کند که هدف شخص ضرر رساندن به او بوده است. باید توجه داشت که برای اثبات جرم افترا یا تهمت در محاکم، در ابتدا باید از شخص، شکایت کیفری در دادسرا صورت گیرد. شاکی باید توجه داشته باشد که در شکواییه خود ادله، اسامی، نام و نشانی شهود را ذکر کند.

شاکی می‌تواند با اقرار متهم، شهادت شهود و ارائه اسناد، جرم افترا را ثابت کند. قاضی توسط مستنداتی که مطرح می‌شود، مانند تحقیقات محلی، اظهارات مطلعان و اظهارات مأموران به امارات و قرائن موجود پی می‌برد و حکم صادر می‌کند.

مجازات افترا در قانون جدید

لازم به ذکر است، مجازات افترا به‌موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب 1399) جز در مورد حد قذف، جزای نقدی درجه 6 تعیین شده است. به عبارت دیگر، مجازات جرم افترا بین 6 الی 24 میلیون تومان است.

فرق توهین و افترا

افترا یعنی جرمی را به صراحت به یک فرد نسبت می‌دهیم، اما توهین رفتاری است که موجب هتک حیثیت فرد مقابل شود. گفتنی است، توهین می‌تواند شامل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک نیز باشد. همچنین بهتر است بدانید، مجازات افترا با جرم توهین متفاوت است.

تفاوت قذف و افترا و توهین

در بخش بالا فرق افترا و توهین را بیان کردیم. طبق ماده 245، قذف یعنی زنا یا لواط را به کسی نسبت دهیم؛ هرچند آن فرد زنده نباشد.

نحوه شکایت جرم افترا

برای این منظور کافی است با تمامی مدارکی که دارید، به دادسرا یا کلانتری محل وقوع جرم مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کنید. پس از تحقق این جرم، مرتکب به مجازات افترا محکوم می‌شود.

نحوه اعتراض به حکم افترا

در ابتدا بهتر است بدانید، ظرف 20 روز می‌توانید اعتراض خود را نسبت به مجازات افترا ثبت کنید. برای انجام این کار، با در دست داشتن لایحه اعتراضی و دادنامه به دفتر خدمات قضایی مراجعه کرده و اعتراض خود را ثبت می‌کنید.

مرجع صالح برای رسیدگی به جرم افترا

دادگاه کیفری دو، صلاحیت رسیدگی به این جرم را بر عهده دارد.

سخن پایانی

امیدواریم توانسته باشیم تا شما را با تعریف افترا یا تهمت، انواع، ارکان و مجازات افترا آشنا کنیم. گفتنی است، داشتن وکیل در جرائمی مانند توهین و افترا که جنبه اثباتی دارند، بسیار مهم و تعیین‌کننده است. بنابراین تلاش کنید تا با وکیل کیفری مجرب در ارتباط باشید تا نتیجه خوبی برایتان حاصل شود. همچنین، بهتر است مشاوره حقوقی خود را از وکلای کیفری زبده دریافت نمایید تا راهکارهای مناسبی در اختیار شما قرار دهند.

سوالات متداول