مجازات تصرف عدوانی چیست؟ + [بررسی انواع]

قوانین موجود در جامعه پیش از اینکه نقش سرکوب‌کنندگی داشته باشند، نقش حمایتی دارند. یعنی از افرادی که حق آنها پایمال شده است، حمایت‌های ویژه‌ای را به عمل می‌آورند و از آنها در برابر ظالمان دفاع می‌کنند. یکی از مواردی که ممکن است شخص به‌زور مال شما را بگیرد، تصرف عدوانی است. این دعوا در سال‌های اخیر به وفور دیده شده و لازم است تا حد امکان با اصول و روش‌های دفاع آگاه باشید، تا بتوانید در صورت نیاز در جهت احقاق حق خود برآیید. در ادامه با ما همراه باشید تا تمام نکات مهم درباره مفهوم، انواع، مجازات تصرف عدوانی و… را برای شما توضیح دهیم.

تصرف عدوانی چیست؟

تعریف تصرف عدوانی در قوانین ذکر شده است، اما مهم‌ترین تعریف آن در قانون آیین دادرسی مدنی آمده است. مطابق ماده 158 این قانون، دعوای تصرف عدوانی یعنی ادعای متصرف سابق (مالک یا مستاجر) مبنی بر اینکه شخص دیگری ملک او را بدون رضایت او و غیرقانونی تصرف نموده است. لذا متصرف سابق و قانونی، جهت اعاده وضعیت سابق و احقاق حق به دادگاه رجوع می‌کند. بنابراین، به‌طورکلی می‌توان گفت اثبات این جرم از نظر حقوقی امری بسیار دشوار بوده و نیازمند دلایل محکمه‌پسند است.

تصرف عدوانی یکی از دعاوی ثلاث (دعاوی سه گانه تصرف، مزاحمت و ممانعت از حق) است و همچنین، این دعوا در کنار دعوای «ممانعت از حق» و دعوای «رفع مزاحمت» سه ضلع این مثلث را تشکیل می‌دهند.

از آنجایی‌که دعوای تصرف عدوانی شباهت بسیار زیادی با این دو دعوا دارد، لازم است توضیحاتی را هم در خصوص این دعاوی مطرح کنیم تا بتوانید در عمل به‌راحتی آنها را از هم تشخیص دهید. گفتنی است، در صورت تحقق این جرم، مرتکب به مجازات تصرف عدوانی محکوم خواهد شد.

دعوای ممانعت از حق در ماده 159 قانون آیین دادرسی مدنی تعریف شده و به زبانی بسیار ساده، تقاضای رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود در ملک دیگری است. اگر این دعوا کیفری باشد، به مجازات ممانعت از حق که با مجازات تصرف عدوانی یکسان است، محکوم می‌شود.

جهت مشاوره در خصوص تصرف عدوانی و یا اعطای وکالت، از دکمه‌های زیر استفاده نمایید.

حق انتفاع: یعنی حقی که یک نفر می‌تواند از مالی که متعلق به دیگری است یا مالک خاصی ندارد، استفاده کند و یک درجه نیز ضعیف‌تر از اجاره است.

حق ارتفاق: حقی است که یک نفر می‌تواند در ملک دیگر داشته باشد. برای نمونه می‌توان به حق عبور در ملک دیگر اشاره کرد.

دعوای مزاحمت نیز در ماده 160 قانون آیین دادرسی مدنی، مزاحمت را اقدامی دانسته است که شخصی در تصرفات شخص دیگری مزاحمت ایجاد نموده است؛ بدون اینکه ملک را از تصرف مالک خارج کند. لازم به ذکر است، اگر در اثر این مزاحمت خسارتی هم به شخص وارد گردد، این خسارت باید توسط شخص مزاحم جبران گردد.

به‌عنوان نمونه، اگر بر اثر مزاحمت شخصی، شخص دیگری نتواند به منزل خود وارد شود و در اثر این تاخیر، حیوان شخص در خانه بر اثر گرسنگی بمیرد، «مزاحم» مسئول جبران خسارت است. در ادامه مطلب به انواع و مجازات تصرف عدوانی می‌پردازیم.

انواع تصرف عدوانی

به‌طور مشخص، می‌توان گفت این ادعا فقط در مورد املاک و زمین (مال غیر منقول) قابل طرح است. همچنین، تمامی مثال‌های موجود در قانون نیز موید این مطلب است. اما نکته‌ای بسیار جالب در مورد این دعوا وجود دارد که در ماده 165 قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است.

مطابق این قانون، اگر شخصی از ملک تصرف‌شده برای کشاورزی و زراعت استفاده کند و بعد ثابت شود که تصرف عدوانی انجام شده است، باید بلافاصله محصول خود را درو کند و بهای استفاده از ملک را هم بپردازد.

به‌طورکلی تصرف عدوانی به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:

دعوای تصرف عدوانی حقوقی می‌تواند توسط فردی طرح شود که متصرف سابق باشد، اما تصرف عدوانی کیفری باید حتما توسط مالک کنونی مطرح گردد. به عبارت دیگر، در دعوای تصرف عدوانی حقوقی نیاز به ارائه سند مالکیت نیست و صرف اثبات تصرف سابق کفایت می‌کند. درحالی‌که در دعوای تصرف عدوانی کیفری ارائه دلیل مالکیت الزامی است. همچنین، هر کدام از این دعواها نتایج مختلفی را به همراه خواهد داشت که در ادامه آثار و تفاوت‌های آنها را ذکر خواهیم کرد.

مجازات تصرف عدوانی

تصرف عدوانی درصورتی‌که در حوزه کیفری اتفاق بیفتد، مرتکب حسب مورد به 1 ماه تا 1 سال حبس محکوم می‌شود. این امر از ماده 690 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات به وضوح مشخص است. همچنین نکته‌ای که در مورد دعوای تصرف عدوانی وجود دارد، قابل گذشت بودن این جرم است.

مطابق قانون مجازات اسلامی سال 1392، تصرف عدوانی یک جرم غیر قابل گذشت بود اما طبق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در سال 1399، این تصرف به‌عنوان یک جرم قابل گذشت تبدیل شد. بدین معنا که پس از گذشت شاکی خصوصی، مرتکب آزاد می‌شود.

مجازات تصرف عدوانی حقوقی، رفع تصرف و پرداختن هزینه ایام تصرف است و به آن اجرت‌المثل گویند. اجرت‌المثل توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می‌شود.

البته این امر بستگی به این دارد که شخص عمدا و با علم و آگاهی این اقدام را انجام داده است یا خیر! اگر شخص عمدا تصرف عدوانی را انجام داده باشد، مالک اصلی می‌تواند مطالبه مبلغ استیفا نشده را از وی بکند. لازم به ذکر است، این حکم در خصوص خسارات وارد شده به ملک نیز جاری است. همچنین، می‌توانید در این زمینه از یک وکیل امور کیفری نیز کمک بگیرید.

تفاوت تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

تصرف عدوانی حقوقی و کیفری با هم تفاوت‌های زیادی دارند. نخست اینکه مرجع رسیدگی به تصرف عدوانی حقوقی دادگاه‌های حقوقی می‌باشند. در صورتی که تصرف عدوانی کیفری، باید در دادگاه‌های کیفری مورد بررسی قرار گیرد.

همچنین برای شروع دعوای تصرف عدوانی حقوقی، باید یک دادخواست تنظیم و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت نمود. در صورتی که در نوع کیفری، باید شکواییه تنظیم کرده و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا دادسرا تقدیم گردد.

سخن پایانی

ما در این مطلب از وب‌سایت «وکیل با من» تلاش کردیم تا شما را با مفهوم دقیق این جرم، انواع و میزان مجازات تصرف عدوانی آشنا کنیم. ازآنجاکه این موضوع دارای پیچیدگی‌های خاصی است، پیشنهاد می‌کنیم قبل از هرگونه اقدام، با یک وکیل یا مشاور حقوقی هم مشورت نمایید. اگر شما هم تجربیاتی در این زمینه دارید که می‌تواند به دیگران کمک کند، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.