دعوای خلع ید چیست و چه ارکانی دارد؟ + [مدت زمان اجرای حکم]
غصب اموال، یکی از مواردی می‌باشد که ممکن است تمامی ما با آن روبه‌رو شویم. این مورد که در اصطلاح حقوقی «خلع یَد» نامیده می‌شود، مختص اموال غیر منقول است. مهم‌ترین قانونی که در رابطه با آن موادی را مطرح کرده است، قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی است. در این مقاله از «وکیل با من» قصد داریم مفهوم، ارکان، مدت زمان اجرای حکم، دعوای خلع ید علیه ورثه و سایر مواردی که به این موضوع ملکی مرتبط می‌شود را بررسی کنیم.
خلع ید چیست؟
بر اساس قانون مدنی، غصب عبارت است از «استیلا بر حق دیگری به نحو عدوان»؛ با اینکه مفهوم این واژه در عرف نیز کاملا مشخص است، اما قانون‌گذار به معنای عرفی تکیه نکرده و این مورد را صراحتا تعریف کرده است. همان‌طور که مشخص است، انتخاب واژگان در این تعریف به شکلی هوشمندانه بوده است.
مقصود از «استیلا»، هرگونه تسلطی است که با استفاده از زور و یا به ناحق باشد. بنابراین، بار معنایی منفی از این واژه قابل درک است. مقصود از «عدوان» نیز همان دشمنی است که به معنای خصمانه بودن این تصرف می‌باشد. ازاین‌رو، اگر کسی با فریب دیگری و با رضایت وی بر مال او تصرف یابد؛ حتی اگر این تصرف به ناحق باشد، غصب محقق نشده است.
ارکان دعوای خلع ید چیست؟
همان‌طور که از تعریف این دعوا مشخص است، این دعوا مشتمل بر چند رکن است که در این بخش به آن می‌پردازیم:
۱. شخص باید حتما بدون اجازه طرف مقابل بر مال وی استیلا یابد. بنابراین، اگر شخصی قبلا اجازه‌ای را به‌صورت صریح یا ضمنی به فرد داده باشد، این امر مانع از وجود دعوای خلع ید خواهد شد.
۲. قانون‌گذار در تعریف این دعوا، واژه «حق» را به‌کار برده است. به این معنا که این امر نیز می‌تواند بر حقوق مادی و همچنین، بر سایر حقوق وجود داشته باشد.
۳. عامل دیگری که باید مورد توجه قرار داد، به «نحو عدوان» است. بنابراین، باید این استیلا به نحو غیر مشروع و با زور انجام گرفته شده باشد. به عبارت دیگر، نباید با رضایت فرد باشد.
خلع ید مشاعی چیست؟
ملک اگر برای چند نفر باشد، مشاعی نامیده می‌شود. همچنین، بحث خلع ید مشاعی مواقعی مطرح می‌شود که شخص بدون اجازه شریک خود، قسمتی از ملک که برای او نیست را در تصرف خود در آورد.
به‌عنوان مثال، در یک آپارتمان تمامی ساکنین به‌صورت مشاعی صاحب راه‌پله هستند. اگر فردی قسمتی از راه پله را تصرف کند، سایرین می‌توانند علیه وی دعوای خلع ید را مطرح نمایند.
جهت دریافت مشاوره برای دعوای خلع ید و یا محول کردن پرونده به وکیل، از دکمه‌های زیر استفاده کنید.
تفاوت خلع ید و تصرف عدوانی
یکی از اصطلاحات حقوقی که ممکن است با خلع ید یکسان به شمار آید، مفهوم «تصرف عُدوانی» است. باید توجه داشت که این مفهوم با خلع ید یکسان نیست. البته ما در یک مطلب جداگانه به‌طور مفصل به بحث دعوای تصرف عدوانی پرداختیم که پیشنهاد می‌کنیم آن را مطالعه کنید.
در این بخش به تفاوت‌های این دو مفهوم با یکدیگر اشاره خواهیم:
۱. خلع ید یک دعوای صرفا حقوقی است، به همین منظور تنها در دادگاه‌های حقوقی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. درحالی‌که تصرف عدوانی هم از نظر حقوقی و هم از نظر کیفری قابل رسیدگی بوده و قانون‌گذار ضمانت اجراهایی را بر آن بار کرده است.
۲. تفاوت دیگر، نوبت رسیدگی به هر یک از این دعاوی است. دعوای تصرف عدوانی می‌تواند بدون نوبت و به شکل فوری در محکمه مورد رسیدگی قرار گیرد. حتی گاهی اوقات، قرارهایی قبل از صدور حکم برای طرفین نیز صادر می‌گردد. اما در مورد خلع ید، تنها با نوبت قبلی قابل رسیدگی است.
۳. دعوای خلع ید پس از قطعی شدن حکم قابل اجراست، اما تصرف عدوانی پس از صدور حکم قابل اجرا می‌باشد.
مدت زمان اجرای حکم خلع ید
مدت زمان اجرای این حکم معمولا با نوبت قبلی تعین می‌شود. همچنین در خصوص این دعوا و زمان رسیدگی آن، همه چیز به اوضاع و احوال طرفین بستگی دارد. بنابراین، به هر میزان که اسناد و مدارک طرفین مدت بیشتری برای بررسی لازم داشته باشد، زمان رسیدگی نیز بیشتر خواهد شد.
خلع ید در صلاحیت کجاست؟
به‌طورکلی، این دعوا در صلاحیت دادگاه‌های حقوقی محل وقوع ملک است. به این ترتیب، ابتدا شما به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و این دعوا را در آنجا مطرح نمایید. اگر دادخواست شما کامل بود، دادرسی آغاز می‌شود. توجه داشته باشید که باید نام و مشخصات خود و خوانده را به‌طور کامل در دادخواست قید نمایید.
حکم خلع ید چگونه اجرا می‌شود؟
این حکم پس از بررسی‌های دادگاه و صدور حکم قابل اجرا خواهد بود. اگر شخص خوانده مقاومتی انجام ندهد، این حکم به آسانی قابل اجرا خواهد بود. اما اگر خوانده در هنگام اجرای حکم مقاومت نماید، کار به حضور ضابطین قضایی خواهد کشید.
بر خلاف تصرف عدوانی، این حکم پس از قطعیت اجرا خواهد شد. درصورتی‌که در تصرف عدوانی، حکم مزبور بلافاصله پس از صدور حکم قابل اجرا است.
خلع ید و اجرت‌المثل
اگر در هنگام غصب ملک، شخص غاصب هزینه‌ای را برای آن کرده باشد، دو فرض مطرح می‌گردد:
۱. اگر این هزینه‌ها برای ملک ضروری نباشد، این هزینه‌ها از دست‌رفته خواهند بود و چیزی عاید غاصب نخواهد شد.
۲. اگر هزینه‌ها برای نگهداری از ملک ضروری باشد، شخص مالک موظف است این هزینه را به وی بپردازد. به‌عنوان مثال، چنانچه شخص شیر آب را تعمیر نمی‌کرد، امکان از بین رفتن بنا وجود داشت.
در هر صورت به نظر می‌رسد که بحث اجرت‌المثل در کلیه فروض منتفی است. گفتنی است، غاصب ملزم به پرداخت هزینه دوران تصرف خود نیز می‌باشد.
دعوای خلع ید علیه ورثه
پس از فوت مالک، وراث به نسبت سهم خود از مال وی بهره‌مند خواهند شد. اگر یکی از ورثه از حق خود تجاوز کند و قسمت‌هایی را که برای وی نبوده تصرف نماید، دعوای خلع ید را می‌توان علیه وی مطرح کرد.
لازم به ذکر است این دعوا فراز و نشیب‌های مختلفی دارد و هرکدام بنا بر موقعیت، نیاز به تصمیم‌گیری و توجه دارد. اگر شما به این دعوا گرفتار شدید و یا قصد مطرح کردن آن را داشتید، بهتر است پیش از هر اقدامی با یک وکیل یا آشنا به امور حقوقی مشورت کرده و پس از آن اقدام نمایید. همچنین، اگر سوالی در این خصوص دارید، می‌توانید از سرویس مشاوره حقوقی وب‌سایت استفاده نمایید.