مفهوم، شرایط و مدت زمان فسخ نکاح

نکاح، از مهم‌ترین عقودی است که در جامعه منعقد می‌شود. این عقد هم از نظر شرعی و هم از نظر قانونی بسیار مهم است و شرایط خاصی را نیز برای آن در نظر گرفته‌اند. به‌نحوی‌که تا حد امکان، تلاش بر این بوده است که این عقد منحل نشود، اما گاهی اوقات و طبق شرایطی، امکان فسخ نکاح وجود دارد. اما مفهوم فسخ نکاح چیست؟ چه انواعی دارد و مدت‌زمان آن چقدر است؟

با اینکه عوامل فسخ نکاح آن‌چنان گسترده نیست، اما بسیار مهم و قابل توجه است. در این محتوا قصد داریم به بررسی کامل عوامل فسخ این عقد و شرایط خاص آن بپردازیم و به سوالات بالا نیز پاسخ دهیم. تا انتهای این گفتار ما را همراهی کنید.

منظور از فسخ نکاح چیست؟

فسخ نکاح به این معناست که نکاح با اراده صاحب خیار، فسخ و بدون تشریفات طلاق منحل گردد. این اتفاق آن‌چنان شایع نیست؛ زیرا معمولا در هنگام انعقاد عقد، طرفین توجه ویژه‌ای به آن دارند و تمامی اصول را رعایت می‌کنند. بااین‌حال باید توجه داشت که فسخ این عقد امری غیرممکن نیز نمی‌باشد. این مسئله‌ای است که در ماده 1120 قانون مدنی نیز به آن پرداخته شده است. در این ماده، فسخ را از عوامل منحل شدن عقد نکاح نام برده است.

گفتنی است، فسخ این عقد موجب تزلزل بنیان خانواده می‌گردد و این برخلاف اصول دینی و ملی است. به همین دلیل، قانون‌گذار عوامل فسخ آن را بسیار محدود کرده و با اینکه مواد مربوط به آن در قانون مدنی ذکر شده است، اما اصولا نمی‌توان آن را گسترش داد؛ زیرا این امر برخلاف اصول حاکم بر تشکیل خانواده و انعقاد نکاح است. این همان امری است که در خصوص موارد فسخ این عقد باید مورد توجه قرار گیرد.

انواع فسخ نکاح؛ به زبان ساده

موارد حق فسخ نکاح برای زن:

این مواردی است که در ماده 1122 قانون مدنی به آن پرداخته شده است. لازم به ذکر است عیوب «جنون» و «عنن»، حتی اگر پس از عقد نیز در مرد حاصل شود، موجب حق فسخ برای زن خواهد بود. اما عیوبی نیز جهت حق فسخ برای مرد مشخص شده است که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

موارد فسخ نکاح از جانب مرد:

گفتنی است، لازمه این حق‌ این است که عیوب مذکور در زمان عقد در زن وجود داشته باشد و مرد نیز از آن‌ها مطلع نباشد. اگر مرد از این عیوب مطلع باشد یا این عیوب پس از عقد در زن حاصل شود، حق فسخ مرد از بین خواهد رفت. این نکات، از مجموعه مواد قانون مدنی فهمیده می‌شود. بر اساس ماده 1121، جنون هر یک از زوجین موجب حق فسخ برای دیگری است.

نوع دیگری از فسخ نکاح، امری است که در ماده 1128 قانون مدنی به آن پرداخته شده است. بر اساس این ماده، اگر صفتی در یکی از طرفین شرط شده باشد و بعد مشخص شود که شخص فاقد صفت مذکور بوده، موجب حق فسخ برای طرف دیگر می‌باشد. منظور از صفت، شرطی است که دلیل عمده عقد باشد و هر شرطی را شامل نمی‌شود.

نکته دیگر در خصوص شرط مذکور، این است که آن صفت می‌تواند یا به‌صورت صریح در عقد ذکر شده باشد و یا اینکه بر اساس ماده 225 قانون مدنی، عرف بر آن دلالت کند. هرچند که بهتر است برای دوام خانواده، این شروط به‌صورت محدود تفسیر گردد.

جهت دریافت مشاوره برای فسخ نکاح و یا محول کردن پرونده به وکیل، از دکمه‌های زیر استفاده کنید.

فسخ نکاح و طلاق چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟

از منظر حقوقی، فسخ نکاح و طلاق تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. در ابتدا باید گفت، پرداخت مهریه در آن‌ها با یکدیگر کاملا متفاوت است که در ادامه به نحوه پرداخت مهریه در خصوص فسخ نکاح می‌پردازیم. اما علاوه بر آن، جاری شدن صیغه طلاق نیازمند شرایط خاصی است. برای مثال، در هنگام جاری شدن صیغه طلاق، حتما باید دو شاهد وجود داشته باشند؛ درحالی‌که در فسخ، این شرط حاکم نیست.

از دیگر تفاوت فسخ نکاح و طلاق، این است که در «طلاق رجعی» مرد تا قبل از پایان مدت‌زمان «عده»، حق رجوع به همسر سابق خویش را دارد. اما در مورد فسخ، مسئله‌ای تحت عنوان «بائن» یا «رجعی» مطرح نیست. همچنین، طلاق تنها در مورد عقد دائم قابل اجرا است و مشمول عقد منقطع نمی‌گردد. این در حالی است که فسخ، شامل هر دو می‌شود.

مهریه در فسخ نکاح

بر اساس ماده 1101 قانون مدنی، اگر عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود، زن حق گرفتن مهریه را ندارد. اما اگر دلیل این فسخ «عنن» (نوعی ناتوانی جنسی) باشد، زن مستحق نصف مهر است.

بر اساس مفهوم مخالف این ماده، به نظر می‌رسد اگر فسخ نکاح پس از نزدیکی واقع شود، زن مستحق مهریه خواهد بود و در این زمان، فسخ عقد تاثیری در پرداخت مهریه به وی ندارد.

عده فسخ نکاح

«عده» فسخ نکاح و «عده» طلاق با یکدیگر مشابه هستند و از این نظر فرقی بین این دو نیست. در خصوص عقد نکاح، می‌توان گفت «عده»، تنها وجه تشابه فسخ و طلاق است.

مدت زمان فسخ نکاح چقدر است؟

بر اساس ماده 1131 قانون مدنی، فسخ نکاح پس از آگاهی از عیب فوری است و اگر شخص فورا «خیار فسخ» خود را اعمال نکند، موجب سقوط حق فسخ برای وی خواهد شد. همچنین، طبق بخش انتهایی این ماده، اگر شخص از «خیار فسخ» و یا فوری بودن آن آگاهی نداشته باشد و به این دلیل در اعمال خیار خود تاخیر کند، موجب سقوط خیار وی نخواهد شد.

در خصوص مدت زمان، فوری بودن نظر عرف حاکم است و قانون‌گذار نظر خاصی را در این خصوص مقرر نکرده است. به‌عنوان نمونه، اگر کسی با وجود دلایل فسخ و با آگاهی، خیار خود را اعمال نکند و از این مسئله یک سال بگذرد، خیار وی ساقط خواهد شد. زیرا قطعا گذشت یک سال با وصف فوری بودن مغایرت دارد.

فسخ نکاح چه مدت طول می‌کشد؟

با توجه به شرایط کنونی، زمان مشخصی نمی‌توان برای آن تعیین کرد. همچنین، فسخ نکاح با ارائه اسناد و مدارک موردنیاز به دادگاه قابل پیگیری خواهد بود. چنانچه زن دارای امراضی باشد که موجب حق فسخ در مرد است، بهترین راه، حضور زن برای آزمایش‌های پزشکی است. همین امر نیز در خصوص مرد قابل اجرا است

. بنابراین، به نظر می‌رسد اثبات موارد حق فسخ با توجه به شرایطی که در قانون مدنی ذکر شده است و همچنین با پیشرفت علم پزشکی، آن‌چنان دشوار نیست؛ چراکه قاضی در این موارد موضوع را به پزشکی قانون ارجاع می‌دهد.