ارکان جرم ممانعت از حق کیفری چیست؟

قوانین بخشی از روابط افراد را در زندگی اجتماعی تشکیل می‌دهند. در جامعه امروزی که تعداد قوانین افزایش پیدا کرده و به اصطلاح با تورم قضایی روبه‌رو هستیم، خوب است که با پاره‌ای از قوانین کاربردی آشنا باشیم و در صورت لزوم، از آنها استفاده کنیم. دعوای ممانعت از حق، یکی از انواع دعاوی است که شاید شما هم نام آن را شنیده باشید. اما اینکه ممانعت از حق چیست؟ ارکان تشکیل دهنده آن کدامند؟ و چه ویژگی‌هایی دارد، موضوعی است که در ادامه مطلب خواهیم گفت.

ممانعت از حق چیست؟

هر کسی می‌تواند هرگونه دخل و تصرفی را در ملکش کند، تا جایی که به دیگران و جامعه ضرر وارد نکند. این اصل که در حقوق امروزی به اصل «تسلیط» مشهور است، در ماده 30 قانون مدنی ذکر شده است و یکی از ارکان قوانین حقوقی است. حالا اگر کسی مانع از انتفاع بردن (نفع) شخصی از ملکش گردد، مالک می‌تواند نسبت به او اقامه دعوا کرده و به موجب قانون، وی را مجازات کند. این تعریفی ساده از ممانعت از حق است.

ممانعت از حق در ماده 159 قانون آیین دادرسی مدنی آمده و تعریف روشنی را از این دعوا مطرح کرده است. بنابراین اگر کسی مانع از انتفاع شخصی از ملکش گردد، مرتکب این جرم شده و در صورت شکایت مالک، باید پاسخگو باشد.

ارکان جرم ممانعت از حق کیفری

عنصر قانونی جرم ممانعت از حق در ماده 690 قانون مجازات اسلامی ذکر شده است. در این ماده، قانون‌گذار افرادی را که مرتکب این جرم شده باشند را به یک ماه تا یک سال حبس محکوم نموده است و همچنین مطابق همین ماده، دادگاه موظف است پس از اثبات جرم، در جهت رفع تصرف از ملک موردنظر اقدام نماید.

درصورتی‌که فرد پس از محکومیت و اجرای مجازات، مجددا اقدام به ممانعت از حق از همان ملک نماید، مطابق ماده 693 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد.

البته لازم است در مورد سوءنیت این جرم که تشکیل‌دهنده عنصر معنوی آن است، تفکیک قائل شویم. به این معنا که شخص باید با علم و آگاهی و عمدا ممانعت از حق مالک را ایجاد نماید و موارد رافع مسئولیت کیفری متوجه وی نباشد. نکته‌ای که لازم است اینجا ذکر کنیم، تبصره الحاقی ماده 104 است که این تبصره، مجازات ممانعت از حق را به نصف تقلیل داده است. هم‌اکنون این جرم، ازجمله جرائم قابل گذشت محسوب می‌گردد.

برای مشاوره در خصوص ممانعت از حق و یا اعطای وکالت به وکیل، از دکمه‌های زیر استفاده کنید.

ممانعت از حق کیفری است یا حقوقی؟

ممانعت از حق، هم یک دعوای کیفری و هم یک دعوای حقوقی است. درصورتی‌که شخصی نسبت به مالک ممانعت از حق را ایجاد نماید، مالک می‌تواند بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست تقدیم نماید و در دعوای حقوقی، حق خود را مطالبه کند. در این زمان قیمت خسارات وارد شده در نتیجه عدم تصرف ملک را هم می‌تواند در دادخواست خود مطالبه کند.

البته همین مالک می‌تواند در دادگاه کیفری هم نسبت به اقامه شکایت خود اقدام نماید و متهم را از طریق دعوای کیفری تحت تعقیب قرار دهد. در این زمان درصورتی‌که جرم متهم ثابت گردد، متهم به مجازات ماده 690 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات محکوم می‌گردد. البته در مورد اقامه شکایت کیفری، مالک باید خود اقامه شکایت نماید و شخص ثالث این حق را ندارد.

تفاوت ممانعت از حق با تصرف عدوانی

طبق قوانین، ممانعت از حق و تصرف عدوانی در یک دسته‌بندی قرار می‌گیرند، اما نکته مهم اینجاست که این دو جرم با یکدیگر متفاوت هستند. در جرم ممانعت از حق، شخص مرتکب در عمل هیچ‌گونه دخل و تصرفی را در ملک انجام نمی‌دهد و فقط مانع از انتفاع مالک از ملکش می‌گردد.

به‌عنوان نمونه، کلید منزل را از مالک می‌گیرد و در اختیار مالک قرار نمی‌دهد. اما در مورد تصرف عدوانی وضعیت به نحو دیگری است. در جرم تصرف عدوانی، شخص مرتکب در ملک متعلق به دیگری تصرف می‌کند و از این طریق مانع انتفاع مالک از ملکش می‌گردد.

تفاوت این دو در عمل هم نتیجه‌هایی را حاصل می‌کند. به‌عنوان مثال، شخصی که مرتکب تصرف عدوانی شده است، باید هزینه دوران تصرف خود را بدهد. اما در مورد ممانعت از حق این‌چنین نیست و شخص مرتکب تنها زمانی مکلف به پرداخت خسارات مازاد است که در نتیجه‌ی عدم مراجعه مالک به ملکش، خسارتی به وی وارد شده باشد.

سخن پایانی

ما در این مطلب تلاش کردیم تا شما را با ممانعت از حق کیفری و حقوقی، ارکان تشکیل دهنده این جرم و تفاوت آن با تصرف عدوانی آشنا کنیم. امیدواریم توانسته باشیم به سوالات شما پاسخ مناسبی داده باشیم. با توجه به اینکه این موضوع، کیفری هم محسوب می‌شود، بهتر است در صورت نیاز با یک وکیل کیفری زبده مشورت نمایید تا راه‌کار مناسبی در اختیار شما قرار دهد. چنانچه شما هم تجربه‌ای در خصوص جرم ممانعت از حق کیفری و حقوقی دارید، می‌توانید در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول