تمکین عام و خاص چیست؟ + [مراحل و راههای اثبات عدم تمکین]
بر اساس وقوع عقد نکاح و برقراری رابطه زوجیت، طرفین نسبت به هم حقوقی دارند و برای جلوگیری از زایل شدن حق آنها ضمانت اجراهایی نیز وجود دارد. جالب اینجاست که اکثر این حقوق‌ها قابل انتقال به دیگری نیستند و این به معنای اهمیت آنها است. تمکین، از جمله حقوقی است که در رابطه زوجیت به وجود می‌آید. اینکه معنای دقیق این حق در قانون چیست و چه شرایطی به آن بار شده است، موضوعی است که در این محتوا به آن می‌پردازیم. اگر شما هم در خصوص معنی تمکین عام و خاص، مراحل و راههای اثبات الزام به تمکین با ابهاماتی مواجه هستید، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
الزام به تمکین چیست؟
بر اساس قانون مدنی، زن مکلف به اقامت در محلی است که همسرش برای وی فراهم کرده است. البته برقراری رابطه زناشویی و حسن رفتار با همسر نیز از موارد این تکالیف به حساب می‌آیند. این امر از نظر قانونی، حقوق و تکالیف زیادی را بار خواهد کرد.
به‌عنوان مثال، مرد موظف به تامین محل زندگی برای همسر است. این محل زندگی باید دارای شرایطی باشد که عرفا سکونت در آنجا امکان‌پذیر باشد. بنابراین، برپا کردن یک چادر مسافرتی فاقد شرایط برای زندگی و اصطلاحا سکونتگاه است.
از طرفی دیگر، زن نیز دارای تکالیفی است که حضور در محل اقامت شوهر، از مهم‌ترین آنها به شمار می‌رود. باید توجه داشت زنی که تمکین کند، مستحق دریافت نفقه است و در مقابل زنی که تمکین نکند، نفقه‌ای دریافت نخواهد کرد. این امر مهمی است که در پرداخت نفقه زن مورد توجه است. در ادامه به مفهوم تمکین عام و تمکین خاص می‌پردازیم.
تمکین عام چیست؟
هرچند که تمکین در عرف کنونی به یک معنا شناخته می‌شود، اما باید توجه داشت که به دو دسته تمکین عام و خاص تقسیم می‌شود. مقصود از نوع عام آن، حضور زن در محل اقامت شوهر و حسن رفتار با شوهر است. بر این اساس به نظر می‌رسد که اثبات این نوع تمکین ساده باشد. زیرا عملا همه‌چیز مشهود است و با شهادت شاهدان اثبات آن چندان سخت نخواهد بود.
تمکین به معنای عام، بارزترین و متداول‌ترین نوع تمکین است و در صورت ادعا از طرف شوهر، دادگاه به آن رسیدگی خواهد کرد. گفتنی است، رسیدگی در این زمینه بنابر دلایلی که از جانب هر یک از طرفین مطرح شود، زمان متفاوتی خواهد داشت. حال که موضوع تمکین عام را پوشش دادیم، به سراغ مفهوم تمکین خاص می‌رویم.
تمکین خاص چیست؟
یکی از اهداف ازدواج، برقراری رابطه زناشویی در چارچوب خانواده است. به این ترتیب، از فساد و فحشا در جامعه جلوگیری می‌شود و شاید به همین دلیل است که در بسیاری موارد، ازدواج به‌عنوان مقدس‌ترین عقد شناخته می‌شود.
نوع دیگری از تمکین که مورد توجه است، نوع خاص آن است. منظور از تمکین خاص، عدم برقراری رابطه زناشویی است. به نظر می‌رسد که در این نوع از تمکین، تداوم عدم برقراری رابطه زناشویی شرط است. یعنی صرف یک‌بار را نمی‌توان مشمول آن دانست.
اگر دلیل عدم برقراری رابطه زناشویی مشکلات روحی و یا جسمی همسر باشد، می‌توانید با مراجعه به پزشک یا روانشناس آن را حل کنید و پیشنهاد می‌کنیم که کانون خانواده خود را از بین نبرید. همچنین، اثبات تمکین خاص اندکی دشوارتر از تمکین عام است؛ اما همچنان این امر غیرممکن نبوده و قابل اثبات است.
لازم به ذکر است در دوران حق حبس که در بالا به آن اشاره شد و در ماده 1085 قانون مدنی نیز مورد توجه قرار گرفته است، زن موظف به تمکین اعم از «عام» و «خاص» نیست.
برای دریافت مشاوره در خصوص تمکین و یا محول کردن پرونده به وکیل خانواده، از دکمه‌های پایین استفاده کنید.
شرایط تمکین در دوران عقد
اصل بر این است که به‌محض جاری شدن صیغه عقد بین زوجین، کلیه حقوق و تکالیف بر طرفین بار می‌شود؛ اما باید توجه داشت که این امر از نظر قانونی با استثنائاتی نیز روبه‌رو است. یکی از این موارد، حق حبس برای زوجه است. به‌موجب این حق، وضع تمکین در دوران عقد یا همان دورانی که اصطلاحا نامزدی نامیده می‌شود، متفاوت خواهد بود.
به‌موجب ماده 1085 قانونی مدنی، زن می‌تواند تا هنگامی‌که مهریه به‌طور کامل به وی پرداخته نشده است، از انجام وظایفی که طبق رابطه زوجیت در برابر شوهر خود دارد، امتناع نماید.
این ماده با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است. از آراء وحدت رویه مختلفی که تاکنون در مورد آن صادر شده است گرفته تا انتقادهای تندی که حقوق‌دانان به آن وارد کرده‌اند، نشان می‌دهد که این استثنا تا چه حدی وضع حق و تکالیف را در دوران عقد تغییر داده است. انتقادات وارد بر این حق بیشتر بر جلوگیری از سوءاستفاده از آن بوده است.
به‌عنوان نمونه، اگر زنی مهریه سنگینی داشته باشد و هنوز عرفا به منزل شوهر نرفته باشد، می‌تواند با استفاده از حق حبس تا زمانی که قسط آخر مهریه به وی پرداخته نشده است، از انجام کلیه تکالیفی که در برابر شوهر خود دارد امتناع نماید. هرچند که ممکن است بر اثر تقسیطی کردن مهریه، پرداخت آخرین قسط آن سال‌ها زمان ببرد. بنابراین، به نظر می‌رسد که این حق می‌تواند در زمان‌هایی برخلاف عدالت باشد.
مراحل الزام به تمکین به زبان ساده
الزام به تمکین مراحل خاص خود را دارد و پس از به جریان انداختن دادرسی انجام خواهد شد. در این زمینه ابتدا باید به دفتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست الزام به تمکین را تقدیم کنید. البته به همراه داشتن سند نکاح یا رونوشت آن الزامی است.
لازم به ذکر است دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی مربوط به عدم تمکین، دادگاه محل منزل زوجین خواهد بود و بنابراین، اگر این مسئله در دادگاه محل دیگری مطرح شود، ایراد عدم صلاحیت محلی بر آن وارد است. همچنین، دادگاه خانواده نیز صلاحیت رسیدگی به امور این‌چنینی را دارد.
راههای اثبات عدم تمکین زن
برای اثبات عدم تمکین زن روش‌های مختلفی وجود دارد، اما قطعا یکی از بارزترین آنها، شهادت شاهدان است. اینکه زن در محل اقامت شوهر خود حضور ندارد، باید به دلیلی محکمه‌پسند باشد. در غیر این صورت، عدم حضور زن در منزل شوهر بدون دلیل موجه موجب محکومیت وی در دادگاه خواهد شد.
پس بر اساس آنچه گفته شد، راه اثبات عدم تمکین زن در منزل شوهر آن‌چنان دشوار نیست. تفاوتی ندارد تمیکن عام باشد یا خاص؛ در برخی شرایط بهتر است پیش از انجام هر کاری با یک وکیل یا مشاور حقوقی صحبت کنید و از جزئیات این امر مطلع شوید.
سخن پایانی
ما در این مطلب تلاش کردیم تا مفهوم الزام به تمکین، تمکین عام و تمکین خاص، مراحل و روش‌های اثبات عدم تمکین را به‌طور کامل برایتان شرح دهیم. چنانچه کماکان در این خصوص ابهامی دارید، در بخش نظرات سوال خود را بنویسید تا شما را راهنمایی کنیم. همچنین، توصیه می‌کنیم در صورت نیاز با یک وکیل خانواده مشورت نمایید تا بهترین راه‌حل را در اختیار شما قرار دهد.