توهین به مقدسات چیست و چه مجازاتی دارد؟
همان‌طور که می‌دانید، نظام کشور ما جمهوری اسلامی است و در آن به مقدسات اهمیت ویژه‌ای داده می‌شود. قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی در چند ماده، احکام خاصی را در خصوص مرتکبین توهین به مقدسات وضع کرده است. زیرا بی حرمتی به مقدسات جنبه عمومی داشته و حتی می‌تواند احساسات عمومی را خدشه‌دار کند. در این بخش قصد داریم به بررسی جرم هتک حرمت مقدسات بپردازیم و زوایای این جرم را مورد بحث و بررسی قرار دهیم. قطعا پس از خواندن این مطلب، اطلاعات ویژه‌ای را در خصوص این جرم و مجازات آن خواهید یافت. ازاین‌رو، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
منظور از توهین به مقدسات چیست؟
مصداق‌های مقدسات در کشور ما، امری بسیار گسترده است. از شخصیت‌های ائمه و انبیای عظام الهی گرفته تا حضرت صدیقه طاهره را شامل می‌شود. قانون‌گذار در دو ماده 262 و 513 قانون مجازات اسلامی به جرم انگاری «توهین به مقدسات» پرداخته و آنها را مدنظر قرار داده است. مجازات‌های این دو ماده بسیار سنگین توصیف شده است و این امر، سخت‌گیری قانون‌گذار را نسبت به این عمل نشان می‌دهد.
علاوه بر شخصیت‌های مقدس که در بالا ذکر شد، توهین به اماکن مقدس مانند مساجد و زیارتگاه‌ها نیز در مواردی مشمول این ماده قرار می‌گیرند. بهتر است بدانید، نظریه حقوقی قوه قضاییه نیز بر این امر تاکید کرده است. ازاین‌رو، به نظر می‌رسد دامنه شمول این ماده بسیار وسیع باشد. البته این امر بر خلاف اصل «تفسیر مضیق» و به نفع متهم است.
توهین به مقدسات در صلاحیت کدام دادگاه است؟
مطابق قانون آیین دادرسی کیفری، «دادگاه کیفری دو» صلاحیت رسیدگی به کلیه جرائم را دارد، مگر مواردی که طبق قانون به دادگاه دیگری سپرده شده باشد. در خصوص مرجع صالح رسیدگی به جرم توهین به مقدسات نیز «دادگاه کیفری دو»، دادگاه صالح می‌باشد.
البته این در موردی است که توهین به مقدسات مشمول عنوان «سب‌النبی» نباشد. «سب‌النبی» که در ماده 262 قانون مجازات اسلامی ذکر شده است، یعنی دشنام و «قذف» پیامبر و سایر انبیا عظام الهی. گفتنی است، «سب‌النبی» موجب مجازات اعدام برای مرتکب می‌شود. بنابراین، اگر شخصی مرتکب سب‌النبی شده باشد، دادگاه کیفری یک صلاحیت رسیدگی به جرم وی را دارد.
نکته دیگری که در اینجا ذکر آن خالی از لطف نیست، تبصره ماده 262 قانون مجازات اسلامی است. بر اساس این تبصره، «قذف» یا دشنام ائمه معصومین و حضرت فاطمه نیز در حکم «سب‌النبی» است و مرتکبین آن به مجازات اعدام محکوم خواهند شد.
توهین به مقدسات در فضای مجازی جرم است؟
با رشد تکنولوژی و گسترش فضای مجازی، بسیاری از جرائم هم‌اکنون در این فضا به وقوع می‌پیوندد. توهین به مقدسات در فضای مجازی نیز مشمول ماده 513 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات می‌گردد. لازم به ذکر است توهین دامنه بسیار وسیعی دارد. همچنین، ما در یک مطلب جداگانه به‌طور مفصل درباره «جرم توهین» صحبت کرده‌ایم که خواندن آن می‌تواند آگاهی شما را در این خصوص افزایش دهد.
توهین، هرگونه هتک حرمت شخصیت معنوی انسان‌ها است. این جرم به صورت گفتار، نوشتار، فعل و یا ترک فعل قابل ارتکاب است. البته، به‌شرطی که مخاطب معین داشته باشد. همچنین، اصل بر این است که فعل ارتکابی توهین نیست؛ مگر اینکه نوعی هتک حرمت در آن اتفاق افتاده باشد.
از طرفی دیگر، توهین، جرمی مقید نیست. یعنی پس از ارتکاب آن، نیاز به حصول نتیجه خاصی نیست و بلافاصله جرم محقق شده است. بهتر است بدانید، توهین در ماده 608 قانون مجازات اسلامی ذکر شده است.
نحوه اثبات توهین به مقدسات در قانون
جرم توهین باید به‌گونه‌ای باشد که حداقل یک نفر آن را ببیند یا بشنود. بنابراین، اگر کسی در حریم شخصی و در تنهایی خود مرتکب این جرم گردد، قطعا مشمول مجازات نخواهد بود. این امر در خصوص توهین به مقدسات اسلام نیز جاری است. همچنین، اثبات این جرم در صورتی است که فرد با اراده و آگاهی مرتکب آن شود. بنابراین، افرادی که مسئولیت کیفری ندارد؛ مانند دیوانه و صغیر، مجازات بر آنها انجام نخواهد شد و مشمول اقدامات «تامینی» و «تربیتی» می‌گردند.
از طرفی دیگر همان‌طور که گفته شد، توهین به مقدسات می‌تواند به انواع مختلفی تحقق یابد. گاهی اوقات ممکن است فرد با رفتار خاصی به مقدسات توهین نماید؛ گاهی هم ممکن است با سخن خاصی مرتکب این جرم شود. به بیان دیگر، استفاده از وسیله در ارتکاب این جرم، شرط تحقق آن نیست.
ماده 513 قانون مجازات اسلامی، صرفا توهین به مقدسات اسلام را جرم انگاری کرده است. بنابراین، توهین به سایر ادیان که بر اساس قانون اساسی به رسمیت شناخته شده‌اند، مشمول این ماده نخواهند بود. این هم امری است که حتما باید مدنظر قرار بگیرد. به‌عنوان مثال، توهین به کلیساهای موجود در ایران، از حکم ماده 513 خارج است.
مجازات توهین به مقدسات اسلام چیست؟
مجازات توهین به مقدسات اسلام و هتک حرمت در قانون مجازات اسلامی ذکر شده است. اگر توهین مصداق «سب‌النبی» باشد، مرتکبین به اعدام محکوم خواهند شد. مگر اینکه در حالت مستی و یا غضب مرتکب این جرم شوند؛ که در این صورت به حبس تعزیری تا هفتاد و چهار ضربه محکوم می‌گردد. این امر از تبصره ماده 263 قابل اثبات است.
مجازات توهین به مقدسات اگر مشمول «سب‌النبی» نباشد، بر اساس ماده 513 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، حبس از یک تا پنج سال دارد. هتک حرمت و توهین به مقدسات اسلام، مجازات سنگینی دارد و هم‌اکنون نیز لازم‌الاجرا می‌باشد. تلاش قانون‌گذار با تصویب این مجازات سنگین، این بوده است که تا حد امکان از هتک حرمت مقدسات کاسته شود و همچنان این اقدام دارای قبح باقی بماند.
به عبارت دیگر، مجازات این بخش، شکل «ارعابی» به خود دارد تا مرتکبین پیش از ارتکاب جرم، ابتدا زوایای آن را سنجیده و از ارتکاب آن منصرف شوند. لازم به ذکر است که جرم توهین به مقدسات، هم‌اکنون جزو جرائم غیر قابل گذشت است. زیرا این جرم جنبه عمومی داشته و به جریان افتادن آن نیاز به حضور شاکی خصوصی ندارد. در هر صورت، دادسرا این جرم را پیگیری خواهد کرد و مرتکبین را به سزای آنها خواهند رساند.
سخن پایانی
توهین به مقدسات، جرمی است که با پیچ‌وخم‌های حقوقی زیادی همراه می‌باشد. تفسیر «مضیق» به نفع متهم همواره بر آن است که تا حد امکان از دامنه شمول جرائم کاسته شود؛ حال آنکه در خصوص این جرم، شاهد دامنه وسیعی هستیم که بر دامنه آن می‌افزاید. با این حال، بهتر است در صورت مواجهه با این جرم، پیش از هر اقدامی با یک وکیل و یا آشنا به امور حقوقی مشورت کنید و پس از آن اقدامات لازم را انجام دهید.
