ترک انفاق چیست و چگونه ثابت می‌شود؟ [کیفری و حقوقی]

در جامه ما بر اساس نظام اسلامی، زوجه (زن) طلب‌های مختلفی را از زوج (مرد) دارد. این امر که از شرع مقدس نشئت می‌گیرد، آثار مختلفی را از نظر حقوقی دارد. یکی از این امور، نفقه است. قانون‌گذار در مواد مختلفی به جرم ترک انفاق پرداخته است و مجازات‌هایی را نیز بر آن بار کرده است. اما معمولا ابهاماتی نظیر تعریف دقیق ترک نفقه، شرایط ترک انفاق در دوران عقد و ازدواج موقت، عدم تکمین، مجازات ترک انفاق و… به وجود می‌آید. در ادامه با ما همراه باشید تا به بررسی کامل این جرم و شرایط آن بپردازیم و زوایای مختلف آن را نیز مورد بررسی قرار دهیم.

منظور از ترک انفاق چیست؟

به‌موجب عقد نکاح بین زن و مرد، نفقه بر مرد واجب می‌شود. ترک انفاق به معنای نپرداختن نفقه از سوی همسر است. پرداخت نفقه به معنای پرداخت هزینه‌های متعارف زندگی یک زن از قبیل مسکن، خوراک، پوشاک و هزینه‌های درمان است. به‌موجب قانون، مرد موظف به پرداخت نفقه است و در صورت سرپیچی مرد از پرداخت این حق و ترک انفاق، جرم صورت گرفته و مرد مشمول مجازات می‌گردد.

مستند قانونی این امر، ماده 53 قانون حمایت خانواده است که طبق آن، نفقه زن بر عهده شوهر است. این ماده بیانگر مکلف بودن مرد به پرداخت نفقه همسر خود می‌باشد. البته به‌شرطی که زن در ایفای وظایف خود نسبت به همسر امتناع نکرده باشد. حتی اگر زن تمکن مالی نیز داشته باشد، مرد نمی‌تواند ترک انفاق کند. این امر مهمی است که باید حتما مورد توجه قرار گیرد.

برای مشاوره در خصوص ترک انفاق و یا اعطای وکالت به وکیل پایه یک دادگستری، روی دکمه‌های زیر کلیک کنید.

ترک انفاق و عدم تمکین

به استناد ماده 1107، نفقه مالی است که مرد برای تامین مخارج متعارف همسرش از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن و هزینه درمان به زن می‌پردازد. گفتنی است، نفقه تنها به زنی که در عقد دائم باشد تعلق می‌گیرد و در عقد موقت زن مستحق نفقه نیست؛ مگر اینکه زوجین با هم توافق کنند.

اما در شرایطی مرد می‌تواند از پرداخت نفقه در عقد دائم نیز خودداری کند که در این بخش به آن می‌پردازیم:

لازم به ذکر است در بعضی موارد، حتی در صورت تمکین عام و خاص زوجه، مرد از دادن نفقه خودداری می‌کند. در این صورت زوجه می‌تواند علاوه بر عدم تمکین، شکایت خود را برای مطالبه نفقه به دادگاه تقدیم کند.

ترک انفاق فرزند مشترک

همان‌طور که پرداخت نفقه به زن توسط مرد واجب است، پرداخت نفقه فرزندان نیز بر پدر واجب است. به‌موجب ماده 1199 قانون مدنی پرداخت نفقه فرزند بر عهده پدر است. مرد، عهده‌دار تامین مخارج خوراک، پوشاک، درمان و مسکن می‌باشد؛ اما این پرداخت و دادن نفقه به اولاد شرایط خاصی دارد.

نفقه فرزندان پسر به لحاظ عرفی تا سن ۱۸ سالگی است و بعد از آن سن، پدر هیچ وظیفه‌ای در قبال پرداخت نفقه ندارد و نفقه فرزندان دختر تا زمانی که ازدواج کنند بر عهده پدر می‌باشد. با این حال دیده شده که در شرایطی، نفقه فرزندان پسر را تا پیدا کردن یک شغل مستمر و دائمی بر عهده پدر می‌دانند.

همچنین در صورت فوت پدر، نفقه اولاد بر جد پدری و مادر و جد مادری واجب می‌شود. چنانچه پدر ترک انفاق کند (در صورت داشتن استطاعت مالی) به‌موجب قانون، جرم محسوب می‌شود.

ترک انفاق در ازدواج موقت

به‌موجب ماده 1106، نفقه زوجه در صورت عقد دائم بر عهده زوج است. این ماده تاکید بر دائمی بودن عقد نکاح دارد و به استناد ماده ۱۱۱۳ و مطابق قانون، در عقد موقت زن حق نفقه ندارد؛ مگر اینکه شرط ضمن عقد بوده و با توافق طرفین باشد ضمانت اجرا داشته، که در این صورت مرد متعهد به پرداخت نفقه است.

ترک انفاق در دوران عقد

بدیهی است که ترک انفاق در صورت تمکین زن جرم محسوب می‌شود، اما آیا در دوران عقد که زن عرفا تمکین نمی‌کند و به اصطلاح هنوز در منزل پدر است، می‌تواند تقاضای نفقه داشته باشد؟

برخی افراد بر این باورند که نفقه در صورت «تمکین عام» و «تمکین خاص» به زن تعلق می‌گیرد. بر این اساس منظور از تمکین عام، اطاعت در تمام امور زندگی خصوصا محل زندگی و منظور از تمکین خاص، برقراری رابطه زناشویی است.

تفاوت ترک انفاق حقوقی و کیفری چیست؟

در شرایطی که زوجه بخواهد نفقه خود را به صورت کیفری مطالبه کند، باید «شکایت کیفری ترک انفاق» مطرح نماید. در شرایطی، شکواییه ترک انفاق کیفری را می‌توان تقدیم دادسرا کرد که زوج با توجه به داشتن شرایط مالی خوب و داشتن استطاعت و به عمد، هیچ مبلغی بابت هزینه زندگی پرداخت نکرده باشد. اما در شکایت مطالبه نفقه حقوقی، می‌توان فقط نفقه معوقه ماه جاری را مطالبه کرد و تعقیب کیفری ندارد.

ترک انفاق چگونه ثابت می‌شود؟

در بیشتر موارد، شکایت‌های کیفری را زنانی انجام می‌دهند که توسط همسرشان مورد آزار روانی و مادی قرار گرفته باشند. در چنین مواردی، زن باید بتواند صحت شکواییه خود را ثابت کند.

زن می‌تواند برای اثبات ادعای خود شهود خود را به دادگاه معرفی کند و یا همسر وی در دادگاه، اقرار به ترک انفاق کند. گفتنی است، در بعضی از موارد با توجه به نبودن ادله کافی، با توجه به علم قاضی بر اساس امارات رای صادر می‌شود.

مجازات ترک انفاق در قانون ایران

به‌موجب ماده 53 قانون حمایت خانواده، مجازات ترک انفاق در صورت تمکین زن و داشتن استطاعت مالی مرد از 6 ماه تا 2 سال حبس است. همان‌گونه که شاید بدیهی باشد، این مجازات در صورتی قابل اجراست که زن همسر قانونی و دائمی مرد باشد و استطاعت و توانایی مالی مرد توسط دادگاه مشخص شده باشد.

البته بهتر است بدانید، این جرم از جرائم قابل گذشت بوده و حتی بعد از صدور حکم و در مرحله اجرای مجازات، در صورت رضایت زن پرونده مختومه خواهد شد. ازآنجاکه ترک انفاق جرم کیفری نیز محسوب می‌شود، بهتر است از وکیل کیفری تهران یا شهرستان که سابقه خوبی هم دارد، کمک بگیرید.