تعدیل مهریه چیست و شرایط آن چگونه است؟ [به نرخ روز]
قوانین همواره با توجه به نیازهای روز جامعه به‌روز می‌شوند و این به کاربردی بودن آن‌ها می‌افزاید. در گذشته شاید بحثی به‌عنوان تعدیل مهریه مطرح نبود؛ اما امروزه جایگاه مهمی در نظام حقوقی و کشور ما پیدا کرده است. حال اینکه تعدیل صداق چیست و تحت چه شرایطی و به چه شکل امکان‌پذیر است، نیاز به بررسی دارد. در ادامه با ما همراه باشید تا تمام نکات مهم در خصوص تعدیل مهریه از طرف زوجه و زوج، نحوه اعتراض، دلایل رد درخواست، شرایط اقساط و میزان پیش پرداخت را به زبان ساده برای شما توضیح دهیم.
به دلیل اهمیت و کاربردی بودن این موضوع، لازم است هر فردی با این مفاهیم و جزئیات آشنا باشد تا در هنگام نیاز، آن را در زندگی خود به‌کار گیرد. همچنین اطلاع از قوانین جدید تعدیل مهریه، کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتری در زندگی گام بردارید.
منظور از تعدیل مهریه چیست؟
واژه تعدیل در لغت از «عدل» گرفته شده و به عبارتی، هماهنگی حقوق با انصاف است. از نظر حقوقی، قانون‌گذار تعریف دقیقی از تعدیل مهریه ذکر نکرده است؛ اما شاید بتوان گفت: «تعدیل مهریه به معنای هماهنگ کردن مهریه بر مبنای عدالت است.»
همان‌گونه که می‌دانید، شرع مقدس مهریه را حق زن قرار داده و بر آن سخت‌گیری‌های خاصی نیز وارد کرده است. تعدیل مهریه، هم می‌تواند با درخواست زوج (مرد) و هم با درخواست زوجه (زن) انجام گیرد. البته شرایط ارائه تعدیل توسط هریک از زوجین متفاوت خواهد بود که در ادامه به آن می‌پردازیم.
همچنین، درخواست اقامه مهریه و تعدیل آن در صلاحیت دادگاه خانواده است. بنابراین، جهت اقدام باید به دادگاه خانواده نزدیک به محل اقامت خود مراجعه نمایید.
تعدیل مهریه از طرف زوجه
همان‌طور که می‌دانید، مهریه حق زن است و این حق را می‌تواند در هر مرحله از زندگی مشترک درخواست کند. گاهی اوقات مهریه زوجه، وجه نقد است و بر اساس تورم، ارزش آن در طول زمان کاهش پیدا می‌کند. در این خصوص، زوجه می‌تواند درخواست تعدیل مهریه خود را بر مبنای ارزش روز بدهد. البته در حال حاضر مهریه‌ها بر اساس سکه تعیین می‌شود؛ اما همچنان زنان بسیاری هستند که مهریه آن‌ها بر مبنای وجه نقد تعیین می‌شود.
قانون‌گذار در خصوص این درخواست از طرف زوجه، مقرره خاصی را تعیین کرده است. مطابق تبصره ماده 1082 قانون مدنی، چنانچه مهریه زوجه وجه نقد باشد، تعیین وجه بر اساس نرخ روز با این فرمول معین می‌شود:
نرخ مهریه را در شاخص سال قبل که توسط بانک مرکزی تعیین شده است، ضرب کنید. سپس حاصل آن را بر شاخص سال وقوع عقد تقسیم کنید. عدد نهایی، مبلغ نهایی مهریه است.
برای درک بهتر از این فرمول، مثالی ذکر می‌کنیم: فرض کنید در سال 1370 عقد نکاح میان زن و مردی منعقد شده است. مبلغ مهریه در آن سال 50 میلیون ریال تعیین شده است. اگر زن در سال 1400 قصد مطالبه مهریه خود را داشته باشد، باید میزان مهریه را ضربدر شاخص سال 1399 کرده و عدد نهایی را تقسیم بر شاخص سال 1370 نماید. عدد حاصل، نرخ مهریه زن در سال 1400 است.
گفتنی است، بر این فرمول اشکالات متعددی وارد شده و نظریات مختلف حقوقی هم بر آن بار شده است. اما در حال حاضر، تعیین نرخ مهریه‌ای که وجه رایج بوده است، بر این اساس محاسبه می‌گردد. نرخ مهریه بر مبنای واحد پولی غیر رایج، باید با رعایت مقررات ارزی بانک مرکزی تعیین شود. این نیز مسئله‌ای است که حتما باید مدنظر داشته باشید.
برای مشاوره در خصوص تعدیل مهریه و یا محول کردن پرونده به وکیل، از دکمه‌های زیر استفاده کنید.
تعدیل مهریه از طرف زوج
همان‌طور که گفته شد، تعدیل مهریه از طرف زوج امکان‌پذیر است. قبل‌تر اشاره شد که مهریه جزو حقوق زن است و زوج حق اسقاط آن را ندارد؛ اما می‌تواند تعدیل آن را از دادگاه تقاضا نماید و در صورت موافقت دادگاه، در پرداخت مهریه تعدیل انجام می‌گیرد. مشهورترین مورد درخواست تعدیل مهر از طرف زوج، به دلیل ادعای اعسار است.
ادعای اعسار، امری است که با شواهد و مدارک در دادگاه مورد پذیرش قرار می‌گیرد. بنابراین صدور حکم اعسار، تنها توسط دادگاه انجام می‌گیرد. شخص «معسر» حتی از پرداخت هزینه‌های دادرسی هم معاف بوده و می‌تواند از اعسار خود در سایر دعاوی نیز استفاده نماید.
بنابراین، صدور این رأی با سخت‌گیری‌هایی همراه است. شایان ذکر است تعدیل مهریه با استناد به اعسار زوج معمولا موجب پرداخت مهریه به‌صورت اقساطی می‌گردد و موجب سقوط حق مهریه زن نخواهد شد.
اینکه تعداد اقساط و مبلغ پرداختی در هر قسط بر چه مبنایی تعیین می‌شود، غیر از شرایط اعسار دلایل دیگری هم می‌تواند داشته باشد. شرایط زن و اوضاع و احوال وی و اینکه مقدار دارایی زن چقدر است، مسئله‌ای است که در تعیین اقساط مهریه از طرف مرد، تاثیرگذار می‌باشد.
تعدیل مهریه در طلاق توافقی
ازآنجاکه مهریه حق زن است، توافقی بودن طلاق موجب سقوط حق مهریه زن نمی‌شود. بنابراین، امکان تعدیل مهریه در طلاق توافقی نیز امری دور از ذهن نیست. هرچند که در بسیاری از موارد، زوجه با بخشیدن بخش عظیمی از حقوق مالی خود، حقوق دیگر مانند حضانت بچه‌ها را از همسر خود با توافق می‌گیرد.
با این حال، مهریه جزو حقوق مسلم زن محسوب شده و تنها اوست که می‌تواند آن را از خود، اسقاط یا اقامه کند. همچنین، مقررات فقهی نیز بر این امر دلالت دارند.
شرایط اعتراض به تعدیل مهریه
در صورتی که تعدیل مهر از طرف زوج و بر مبنای ارزش رایج انجام گیرد، معمولا اعتراضی به آن وارد نیست؛ مگر اینکه شبهه‌ای به اسناد ارائه‌شده وجود داشته باشد. اما در مورد درخواست تعدیل مهریه از طرف زوج و اعسار وی، امکان اعتراض وجود دارد.
در صدور قرار اعسار، دارایی‌های مرد شامل مقدار طلب و دیون وی و همچنین، درآمد ماهیانه وی محاسبه می‌گردد. در صورت تغییر در وضعیت زوج، امکان اعتراض به اعسار وی نیز وجود دارد.
در برخی موارد دیده شده است که زوج پیش از تقاضای اعسار، کل اموال خود را به نام یکی از نزدیکان خود می‌زند تا امکان گرفتن درخواست اعسار برای وی راحت‌تر انجام شود. هرچند که در قانون بحث معامله صوری برای این‌گونه موارد ذکر شده است؛ اما با این حال، اثبات آن بسیار سخت و در مواردی غیرممکن خواهد بود. البته بهتر است بدانید، این امری دور از ذهن نیست.
تعدیل پیش پرداخت مهریه
اعتراض به تعدیل مهریه نیز حقی است که هم برای زوج و هم برای زوجه در قانون تعیین شده است. به‌طورکلی، می‌توان گفت در صورتی که در تعدیل صداق، اقساط آن به نرخ روز محاسبه نشده باشد و مهریه موجود نیز وجه رایج باشد، امکان اعتراض به تعدیل مهریه برای زن وجود دارد.
درخواست تعدیل پیش پرداخت مهریه در زمانی است که اقساط مهریه تعیین شده‌اند؛ اما زوج به دلیل اعسار، بازهم توانایی پرداخت این مبالغ را در دوره‌های تعیین‌شده ندارد. اینجا است که امکان تعدیل پیش پرداخت مهریه برای وی وجود دارد. در این خصوص باید نسبت به تعدیل اقساط مهریه اقدام نماید تا در دادگاه اوضاع و احوال وی مورد بررسی قرار گرفته و در صورت امکان، حکم جدیدی صادر شود.
آیا درخواست تعدیل مهریه در زندان امکان‌پذیر است؟
درخواست تعدیل مهریه در زندان امکان‌پذیر بوده و بعضا این درخواست در زندان برای زوج راحت‌تر است؛ زیرا امکان اثبات اعسار وی راحت‌تر خواهد بود. با این حال، همیشه این‌گونه نیست. به این علت که اعسار زوج بر اساس دارایی وی و نه اقامتگاه کنونی معین می‌گردد.
چند بار می توان تعدیل مهریه داد؟
در قانون، تعداد دفعات مشخصی برای تعدیل صداق یا مهر ذکر نشده است. به عبارتی دیگر، تعدیل مهریه در صورت اعسار بر اساس شرایط حاکم بر فرد تعیین می‌گردد و امری ثابت نیست. بنابراین، امکان درخواست تعدیل مهریه به دفعات امکان‌پذیر بوده و در قانون محدودیتی از این بابت وجود دارد.
مورد فوق از «تبصره ماده 11 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی» قابل اثبات است و به عبارت دیگر، در صورت ایجاد شرایط جدید بر اعسار فرد، امکان درخواست تعدیل مهریه وجود دارد. همچنین، تورم موجود در جامعه نیز از جمله موارد تاثیرگذار است.
در جامعه ما در اکثر موارد، تورم شکلی صعودی به خود دارد و با پایین آمدن قدرت خرید افراد، کمتر زمانی شاهد افزایش وجود پرداختی در اقساط مهریه و در نتیجه، تعدیل آن هستیم.
دلایل رد تعدیل مهریه چیست؟
همان‌طور که گفته شد، درخواست تعدیل مهریه از جانب زوجه و زوج امکان‌پذیر است؛ اما گاهی اوقات این درخواست پذیرفته نمی‌شود. به عبارتی دیگر، درخواست مذکور فاقد شرایط لازم است.
برای مثال، تصور کنید مهریه زن وجه رایج نبوده و او درخواست تعدیل مهریه را به نرخ روز دارد. اما در قانون، موردی برای تعدیل مهر به نرخ روز در خصوص مهریه به غیر از وجه رایج وجود ندارد. این امر می‌تواند از جمله موارد رد درخواست تعدیل کابین یا مهریه باشد.
یا اینکه مرد با ادعای اعسار درخواست تعدیل مهریه را می‌دهد، اما در اوضاع و احوال وی دگرگونی حاصل شده و به همین علت، درخواست تعدیل مهریه از جانب وی رد می‌شود. این دگرگونی می‌تواند به دلایل مختلفی باشد که رسیدن به سِمت مهم و ذی‌نفع شدن در ارث از جمله موارد مهم آن است.
سخن پایانی
در این محتوا از «وکیل با من» تلاش کردیم تا به سوالات شما پاسخ مناسبی دهیم. درخواست تعدیل مهریه و موارد همراه آن، همواره با پیچیدگی‌های خاصی همراه بوده است. ازاین‌رو، پیشنهاد می‌کنیم جهت اقدام صحیح در این مسیر، حتما با یک وکیل یا آشنا به امور حقوقی صحبت کنید تا با آگاهی بیشتری در این مسیر گام بردارید. گفتنی است، «وکیل خانواده» نسبت به سایر وکلا که تخصص متفاوتی دارند، بهتر می‌تواند به شما کمک کند.