مجازات نشر اکاذیب رایانه ای و سنتی چیست؟ [فضای مجازی و…]

امروزه با گسترش جوامع و ارتباطات، اخبار و اطلاعات با سرعت بیشتری دست‌به‌دست می‌شود. در این میان شاهد انتشار اخبار گوناگون و گاها دروغین هستیم که به صورت شفاهی یا رایانه ای منتشر می‌شوند. با وجود این شرایط، این سوال مطرح می‌شود که جرم نشر اکاذیب چه زمانی محقق می‌شود؟ مفهوم و مجازات نشر اکاذیب رایانه ای و سنتی چیست؟ تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.

نشر اکاذیب چیست؟

مطابق قانون مجازات جمهوری اسلامی ایران، اگر کسی به قصد ضرر و زیان رساندن به غیر، دست به انتشار اخبار به‌صورت کذب بزند و یا با انتشار اخبار و اطلاعات دروغین قصد تشویش اذهان عمومی و یا مقامات رسمی را داشته باشد، به این عمل نشر اکاذیب گفته می‌شود.

با توجه به تعریف فوق، باید به این نکته توجه داشت که اخبار کذب به معنی اطلاعات و اخباری است که در ذهن منتشرکننده آن و یا مخاطب آن خبر، خلاف واقعیت باشد، پس اگر برای انتشار یک خبر مبالغه و بزرگ‌نمایی انجام شود تا جایی که خلاف واقعیت نباشد، اخبار کذب محسوب نمی‌شود.

انتشار خبر دروغین توسط فرد می‌تواند به‌صورت شفاهی و یا کتبی از طریق سامانه‌های رایانه ای و یا به‌صورت مکاتبه خطی صورت گیرد. شایان ذکر است، در صورت تحقق این جرم در قانون، مرتکب به مجازات نشر اکاذیب محکوم می‌شود.

انواع نشر اکاذیب

نشر اکاذیب شفاهی

در ماده 698 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی بیان شده، مرتکب باید اکاذیب را اظهار نماید. مطابق نظریه مشورتی به شماره 974/93/7 صادر شده در سال 1393، نشر اکاذیب فقط با اظهارات کتبی محقق می‌شود و اظهار شفاهی را نمی‌توان جرم نشر اکاذیب دانست. ازاین‌رو، مجازات نشر اکاذیب را نیز در پی ندارد. 

حال آن‌که نشر اکاذیب کتباً می‌تواند صورت‌های مختلفی داشته باشد. برای مثال به‌وسیله نامه، شکواییه، مرسلات، عرایض، گزارش، توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا و همین‌طور از طریق رسانه‌های جمعی اعم از سامانه‌های اینترنتی، شبکه‌های مجازی، رادیو و تلویزیون، روزنامه و مجلات و سایت‌های مجازی. تنها نکته‌ای که در‌خصوص انتشار اطلاع کذب مورد توجه می‌باشد، انتشار آن به‌صورت کتبی است.

برای مشاوره درباره جرم نشر اکاذیب و یا اعطای وکالت، از طریق دکمه‌های زیر با ما در ارتباط باشید.

نشر اکاذیب رایانه ای

اهمیت بحث در مورد نشر اکاذیب رایانه ای، اینجاست که فضای سایبر نسبت به وسایلی که پیش از آن برای ارتکاب به این جرم استفاده می‌شد، ویژگی‌هایی دارد که وقوع جرم را سریع‌تر، آسان‌تر و اثرات جرم را پایدارتر و موثرتر می‌کند.

امروزه رسانه‌ها و مطبوعات به‌عنوان حلقه‌ی واسطه‌ای برای دریافت حقایق شناخته شده‌اند، حال آن‌که انتشار اخبار کذب از جانب این رسانه‌ها می‌تواند بستری برای تحقق جرم نشر اکاذیب باشد که سبب مجازات نشر اکاذیب برای مرتکبین این جرم خواهد شد.

در حقوق ایران هم عمل نشر اکاذیب به‌وسیله رایانه در قانون جرائم رایانه ای مصوب 1388 مورد جرم انگاری قرار گرفته و رایانه وسیله‌ی ارتکاب جرم تلقی شده است، اما باید توجه داشت که تمام ارکان جرم محقق شده باشد و خصوصاً فرد قصد انتشار اخبار و اطلاعات کذب برای ضرر رساندن به شخص موردنظر را داشته باشد. در ادامه این مطلب، به مجازات نشر اکاذیب رایانه ای هم می‌پردازیم.

ارکان جرم نشر اکاذیب

جرم نشر اکاذیب به‌موجب ماده 698 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مورد جرم انگاری قرار گرفته است.

همان‌طور که پیش‌ازاین گفته شد، عمل مرتکب باید در قالب مکتوب (کتبی) باشد و اخبار کذب منتشرشده باید با صراحت، حاوی مطالبی خلاف واقعیت به‌صورت آشکار باشد. جرم نشر اکاذیب زمانی محقق می‌شود که مطالب اظهارشده نادرست باشد، بنابراین اگر شخص مطالب صحیحی را بیان کند، نشر اکاذیب نیست و مشمول مجازات نشر اکاذیب نیز نمی‌شود.

برای تحقق نشر اکاذیب، قصد مرتکب باید اضرار به غیر، تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی باشد و وجود یکی از این سه قصد برای تحقق این جرم کافی است. اما این‌که به کسی ضرر وارد شود یا اذهان عمومی یا مقامات رسمی مشوش شود، برای تحقق جرم ضروری نیست. به‌عبارت دیگر، صرف انتشار اطلاعات کذب بدون محقق شدن نتیجه موجب تحقق جرم می‌شود، در نتیجه جرم ذکر شده مطلق است.

تفاوت نشر اکاذیب با افترا

ما در خصوص موضوع «افترا» یک مقاله جداگانه نوشتیم که خواندن آن می‌تواند به شما کمک کند. به‌طور خلاصه، افترا به این معنی است که شخصی، جرمی را با صراحت به دیگری نسبت دهد ولی نتواند ارتکاب آن جرم را اثبات نماید. افترا برخلاف نشر اکاذیب که حتما باید به‌صورت کتبی باشد، هم می‌تواند در قالب اظهارات شفاهی و هم اظهارات کتبی باشد

نشر اکاذیب علیه اشخاص حقیقی و حقوقی قابل طرح است، ولی جرم افترا فقط علیه اشخاص حقیقی مطرح می‌شود. علاوه بر نسبت دادن صریح، نسبت دادن تلویحی هم برای تحقق نشر اکاذیب کافی است، درحالی‌که افترا فقط با نسبت دادن صریح محقق می‌شود.

مجازات نشر اکاذیب سنتی

به‌موجب قانون مجازات اسلامی ایران در بخش تعزیرات مصوب سال 1375، در صورت اثبات تحقق جرم، مجرم به اعاده حیثیت از بزه‌دیده (شاکی) در صورت امکان و حبس از یک ماه تا یک سال و یا شلاق تا 74 ضربه محکوم خواهد شد.

لازم به ذکر است، جرم نشر اکاذیب فقط در صورت شکایت شاکی خصوصی قابل تعقیب است و در صورت گذشت شاکی خصوصی، دادگاه با رعایت موازین شرعی و قانونی می‌تواند در مجازات مجرم تخفیف دهد و یا از تعقیب مجرم صرف‌نظر کند.

مجازات نشر اکاذیب رایانه ای

طبق ماده ۷۴۶، هر کس به نیت ضرر رساندن به غیر، تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی توسط سامانه رایانه ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، رأساً یا به‌عنوان نقل‌قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به‌طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، شامل مجازات نشر اکاذیب رایانه ای خواهد شد.

نکته دیگر اینکه تفاوتی نمی‌کند ضرر مادی یا معنوی به شاکی وارد شود یا نشود؛ در چنین شرایطی علاوه بر اعاده حیثیت (در صورت امکان)، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال حبس یا جزای نقدی از ۵ میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

سخن پایانی

ما در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با مفهوم، ارکان تشکیل دهنده جرم و مجازات نشر اکاذیب آشنا کنیم. امیدواریم توانسته باشیم به سوالات شما پاسخ مناسبی داده باشیم. چنانچه در خصوص جرم نشر اکاذیب سوالی دارید و یا پرونده‌ای در این خصوص دارید، بهتر است از وکیل امور کیفری که تخصص کافی در این زمینه دارد، مشاوره و راهنمایی بگیرید.

سوالات متداول